Blade Runner

Science sans conscience égale science de l'inconscience
Elle se fout du progrès, mais souhaite la progression
De tous les processus qui mènent à l'élimination
MC Solaar, 'La concubine de l’hémoglobine'

Eind jaren zeventig laste regisseur Ridley Scott een weinig tactvolle reserve in ten overstaan van de gangbare ideologie van de science-fiction. Toen het genre zich dreigde vast te rijden in gratuit optimisme en een mercantiel geloof in de toekomst, bracht hij plots een scherpe cesuur teweeg. In 'Alien' verkende Scott voor het eerst het schimmige grensgebied van de SF met de horror. Met 'Blade Runner' ging hij nog een stap verder. Hij fuseerde er science-fiction met film noir. Hiermee ontvouwde hij een gloednieuwe stijl: de tech noir; een inktzwart denkkader waarin de mens wordt vertrappeld door zijn eigen uitvinding, de cybernetische levensvorm. 'Blade Runner' flopte in 1982, maar geldt vandaag als een mijlpaal in de filmgeschiedenis waaraan latere cineasten als David Lynch, Christopher Nolan en David Fincher diep schatplichtig zijn. Het is de invloedrijkste neo noir van de jongste dertig jaar.

Doorheen de film blijft Ridley Scott trouw aan een bepaalde tonaliteit. Zijn stalenboek van de toekomst oogt grauw en desperaat. Hij toont een burn-out van de hoop, een roofbouw op elk verlangen. Een misnoegde sfeer versterkt door de soundtrack van Vangelis, vol heimwee en melancholie. De mens is in 'Blade Runner' gedecimeerd tot een radertje, hopeloos verloren in de soevereine onverschilligheid van een stedelijk milieu, gebukt onder de erosie van de sociale infrastructuur. De metropool, gedrenkt in een nooit aflatende regen en vervuiling, verglijdt er tot een speelveld van morele dubbelzinnigheid, angst, corruptie en paranoia. De apotheose ligt in de nederlaag van het individu. Zo kantelt 'Blade Runner' uit de open economie van de science-fiction en komt hij terecht in de strakke, nihilistische rijkdom van de film noir.

Haaks op de geplogenheden van zijn tijd hanteert deze adaptatie van een verhaal van Philip K. Dick een geduldige reflectieve toon met ruimte voor metafysische thema's. Net als in 'Alien' bespeelt Scott het motief van geboorte en dood. Waar 'Alien' het concept van niet-menselijk leven belichtte, stelt 'Blade Runner' een ruimere vraag: wat is leven? Heeft het artificiële een bewustzijn of een ziel? Is het ethisch toegelaten een moord te plegen op een cyborg? Het antwoord leidt naar één van de intelligentste en schrikwekkendste visies op de maatschappij ooit op een bioscoopscherm getoond; een parabel over menselijke intolerantie.

'Blade Runner' situeert zijn verhaal veertig jaar in de toekomst, maar gebruikt de sfeer van veertig jaar eerder. Dit stilistisch model opende de weg naar vele imitaties, op narratief en esthetisch vlak. Zo vormde 'Blade Runner' een blauwdruk voor de 'Terminator' cyclus, Gattaca, de 'Matrix' trilogie en andere afspinsels. Een zuivere filmcreatie die zich opwerpt als de 'Citizen Kane' van het science-fiction genre.

Year of the Cat

Alles wat je bedenkt, wordt realiteit. 'Year of the Cat' stamt uit die milde periode in de jaren zeventig toen muziek het nog aandurfde om verhalen te vertellen (met een onschuldige romantiek die je nu doet glimlachen), toen een man op een podium enige didactische waarde had. Al Stewart bleef hier nooit blind voor. Hij infecteerde zijn songs met een intuïtief gevoel van authenticiteit; het vermoeden dat er iets mysterieus en krachtigs in de realiteit huist. Iets wat magnetiseert en verleidt. Hier speelt een andere notie van tijd, ergens tussen droom en waken, alsof je zachtjes de nacht tegemoet zweeft: het binnentreden van tijdloosheid.

'Year of the Cat' -met zijn tot tranens toe bewegende piano intro- gaat over het maken van keuzes (en tevens over het afwijzen ervan). Over een verleden dat in duigen ligt waarna je oprecht de toekomst in de ogen kijkt. Niet op een Westerse, analytische manier door te hunkeren naar gebeurtenissen die niet aankomen, verlangend naar dromen waar de werkelijkheid nog geen context voor heeft, maar door rustig achterover te leunen en het leven op je af te laten komen. Je bladert snel de mogelijkheden door en schuift ze schouderophalend weg. Omdat je weet dat er tussen de lijnen van het leven door steeds iets onvoorspelbaars heerst, een onvermijdelijk cryptogram in het ordinaire en het verrassende. De charme van dwaalsporen en doodlopende wegen. Je gewoon laten meedrijven met de stroom is daarom een altijd te benijden vrijheid. Het schept de correcte (maar ook een weemoedige) afstand tot de dingen om je heen.

Well morning comes and you're still with her
And the bus and the tourists are gone
And you've thrown away the choice and lost your ticket
So you have to stay on
But the drum-beat strains of the night remain
In the rhythm of the new-born day
You know sometime you're bound to leave her
But for now you're going to stay
In the year of the cat.